Slobgaten: kleine uitsparingen, grote voordelen

Slobgaten worden veelvuldig gebruikt in uiteenlopende sectoren. En dat is niet voor niets. Het zijn relatief kleine inkepingen die grote voordelen kunnen opleveren. 

In deze blog geven we de definitie, delen we de voordelen en laten we met praktische voorbeelden zien waarom slobgaten soms onmisbaar zijn bij zetwerk, kokers en profielen.

Wat is een slobgat?

Een slobgat is een langwerpig gat in een metalen onderdeel. De vorm is een rechthoekige sleuf met afgeronde uiteinden.

Een slobgat wordt ook wel een sleuf, sleufgat of een trekgat genoemd.

Wat zijn de voordelen van sleufgaten?

Dankzij hun vorm bieden slobgaten speling in één richting. Hierdoor kunt u een bout, pen of ander verbindingsmiddel heen en weer schuiven voordat u deze vastmaakt. De speling zorgt voor de volgende voordelen:

1. Minder nabewerking nodig
2. Bewegingsvrijheid creëren
3. Vergemakkelijken van assemblage
4. Compenseren maatverschillen

Het grootste voordeel is dat er vaak minder nabewerking nodig is. Overlapt een gat net niet voldoende of staat het zelfs twee millimeter van de juiste positie? Dan hoeft u niet te gaan frezen of opnieuw te boren. De sleuf van het slobgat maakt dat het onderdeel altijd past en nabewerking niet nodig is. Dat scheelt tijd en geld.

Daarnaast creëren slobgaten bewegingsvrijheid. Onder bepaalde omstandigheden kan metaal gaan werken, denk aan uitzetting of krimping door temperatuur. Dankzij sleufgaten kan het metaal enigszins bewegen (mits bouten en moeren niet helemaal vast zijn gezet). Hierdoor komt er minder spanning op het materiaal te staan.

Ook wordt assemblage makkelijker. Dit komt doordat een assemblagemedewerker onderdelen makkelijker passend kan krijgen. Het slobgat biedt meer ruimte om twee onderdelen goed op elkaar aan te laten sluiten. Daarnaast is het ook handig dat u onderdelen ten opzichte van elkaar kunt verstellen. Denk aan een balk die iets hoger moet staan dan een ander i.v.m. een ongelijke grond.

Tot slot bieden sleuven de mogelijkheid om maatverschillen te compenseren. Met name bij kantdelen (met veel zettingen!), kokers en profielen kunnen verschillen in maatvoering ontstaan. Slobgaten stellen u in staat om afwijkingen binnen toleranties te overbruggen.

Hieronder leggen we uit hoe die compensatie werkt aan de hand van twee voorbeelden: zetwerk en kokers.

Slobgaten bij zetwerk

Bij zetwerk heeft elke zetting een kleine afwijking. De meeste bedrijven communiceren transparant over de toleranties en de meeste engineers houden er rekening mee in hun ontwerpen.

Wat echter weleens wordt vergeten, is dat afwijkingen opstapelen bij lengtes waarover meerdere, parallelle zettingen wordt gemaakt. Zo kan een flens ineens langer zijn dan verwacht en gaten nét iets verder verwijderd zitten van de originele positie. Dit maakt gaten goed uitlijnen met elkaar een uitdaging.

De daadwerkelijke afwijkingen kunnen we helaas niets aan doen. Wel kunt u ervoor zorgen dat een opgeschoven gat niet uitmaakt door een slobgat te tekenen in plaats van een gewoon rond gat.

Richtlijnen tekenen:

• Teken het slobgat haaks op de richting van de zettingen.
• Gebruik de positie van het originele gat als middelpunt van de sleuf.
• Maak het gat zo lang als de optelsom van alle afwijkingen x2.
• Gebruik de breedte van de bout voor de breedte van het gat.

Laten we dit verduidelijken met een voorbeeld. Zie onderstaand onderdeel:

Het onderdeel bevat vier zettingen. Elke zetting kan 0,2 mm afwijken naar links of rechts. Dit betekent dat de restmaat maximaal 0,8 mm naar links en maximaal 0,8 mm naar rechts kan afwijken. Wilt u dus zeker zijn dat dit onderdeel binnen de maatvoering bevestigd kan worden aan een ander onderdeel? Dan dient het sleufgat minstens 1,6 mm breed te zijn met 0,8 mm aan elke zijde van het oorspronkelijke gat. Dat ziet u hier:

Op deze manier zorgt u ervoor dat een opgeschoven gat geen problemen oplevert bij montage van zetwerk.

Slobgaten bij kokers en profielen

Bij kokers en profielen kunnen afwijkingen niet alleen ontstaan door bewerkingen (zoals het uitsnijden van hoeken bij handbuigingen), maar kunnen deze ook al in het initiële product zitten. Zo kan buismateriaal, nadat het uit de fabriek is gekomen, ietwat scheef staan en/of zelfs licht gedraaid zijn.

Het komt niet vaak voor, en als het al voorkomt, is het meestal geen probleem. Simpelweg omdat toleranties binnen de NEN-EN-ISO 9013 vallen en menig engineer en constructeur ervan op de hoogte is.

Feit blijft: Incidenteel kunnen gaten bij kokers, profielen en bevestigingsmateriaal net niet lekker over elkaar heen vallen. En ook dan bieden slobgaten uitkomst. Er is geen harde richtlijn voor het tekenen van slobgaten bij dit soort producten. Mede doordat afwijkingen in het initiële product zitten en niet ‘vast’ staan zoals bij zetwerk.

Ons beste advies is om goed te kijken in welke richting iets kan opschuiven en het slobgat in diezelfde richting te tekenen.

Tot slot wat aandachtspunten:

• Denk altijd goed na over de richting van de sleuf.
• Slobgaten beïnvloeden de sterkte van het materiaal.
• Bij herhaaldelijk gebruik kan het onderdeel verzwakken.
• Ze zijn niet geschikt voor een permanente, hoge belasting.

Vragen over slobgaten?

Heeft u nog vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact met ons op.